1. บัวระวงค์ หงส์อำมาตย์
เจ้าบัวระวงศ์และเจ้าสุริยาเป็นบุตรของพญาภาลัยและนางจันทรามีเคราะห์กรรมต้องพลัดพรากจากเมือง
เจ้าสุริยาต่อมาได้เป็นเจ้าเมือง เจ้าบัวระวงศ์เดินทางผจญภัย
จนพบเศรษฐีใจร้ายโกงดวงแก้วไปขายเจ้าเมือง
ต่อมาลูกสาวเศรษฐีได้ช่วยบัวระวงศ์ และแต่งงานในที่สุด
และภายหลังกลับมาช่วยแม่ให้อยู่ในวังมีความสุขตามเดิม
ข้อคิด ความรู้จักพอดี ชีวิตมีความสุข
2. ไม่อยากเป็นควาย
ควายตัวหนึ่ง
เดิมเคยมีชีวิตเป็นสุขตามอัตภาพแต่ต่อมาเกิดความเบื่อหน่าย
อยากมีชีวิตที่เจริญอย่างคน กิน อยู่ และคิดอย่างคน
จึงเลิกทำตัวเหมือนควาย แต่ประพฤติเยี่ยงอย่างคน
แต่ควายก็ทำบางอย่างคือ สนุก ยิ้ม และหัวเราะอย่างคนไม่ได้
ควายไม่มีความสุขจึงขอให้เพื่อนฝูงช่วยเหลือ เริ่มจากลิง นก
และสุดท้ายคือไส้เดือน
ซึ่งเป็นผู้แนะนำและชี้ทางออกให้ควายรู้ว่าควรจะเป็นสุขตามสภาพของตน
ข้อคิด จงพอใจในสิ่งที่ตนเป็นอยู่
3. กาดำกับหงส์ขาว(นิทานคำกลอน)
การู้สึกน้อยใจที่ตนเองเกิดมาตัวดำ ผิดกับหงส์ที่ตัวขาวสะอาดตา
กาจึงทำทุกวิธีเพื่อให้ขาวเหมือนหงส์ ทั้งแช่น้ำ ขัดขน ขัดปีก
เอาขนหงส์มาแซมบนตัว คลุกทราย คลุกแป้ง แต่ขนก็ยังดำอยู่ดี
หงส์สงสารเพื่อน จึงเตือนเพื่อนรักให้พอใจในสิ่งที่ตนเป็น
และบอกว่าคุณค่าของตัวเองอยู่ที่การคิดดี จิตใจดี
และทำดีต่างหาก
ข้อคิด สอนให้ใช้ชีวิตความเป็นอยู่ตามสภาพตนเอง
4. ความโลภแม่เสือ
เช้าวันหนึ่ง แม่เสือพาลูกออกไปสอนล่าเหยื่อ เจอนกฝูงหนึ่ง
แม่เสือสอนให้ลูกจับนก แต่ลูกจับไม่ได้เพราะยังไม่ชำนาญ
แม่เสือจึงพาลูกไปจับสัตว์อย่างอื่น ขณะที่เดินไปก็พบกระต่ายสองตัว
ลูกเสือจับกระต่ายได้หนึ่งตัว
แม่เสือเห็นกวางจึงบอกลูกว่ากินกวางดีกว่า เนื้อเยอะดี
ลูกเสือจึงวางกระต่าย แต่แม่เสือจับกวางไม่ได้
ก็เลยบอกลูกว่ากลับไปกินเนื้อกระต่ายดีกว่าอร่อยกว่าเยอะ
แต่เมื่อทั้งสองกลับไปก็ไม่พบกระต่ายแล้ว ลูกเสือจึงพูดกับแม่เสือว่า
เรากินกระต่ายเมื่อครู่นี้ก็คงจะดีแล้ว
เราโลภมากลาภจึงหายไปหรือเปล่าจ๊ะแม่ แม่เสือไม่ตอบ
เพียงแต่เดินนำหน้าลูกเสือไปอย่างเงียบๆ
ข้อคิด สอนให้พอใจในสิ่งที่มีอยู่
5. อึ่งอ่างกับวัว
แม่วัวเหยียบลูกอึ่งอ่างตายเกือบหมดเหลือรอดเพียงตัวเดียว
ลูกอึ่งอ่างจึงไปบอกกับแม่อึ่งอ่างว่าตัวอะไรไม่รู้ใหญ่โตมาก
เหยียบลูกอึ่งอ่างตายหมด
แม่วัวจึงถามลูกว่าตัวใหญ่แค่ไหนและพองตัวให้ดู ลูกบอกยังใหญ่กว่านี้
แม่อึ่งอ่างจึงพยายามพองตัวจนเกินกำลังท้องจึงแตกตาย
ข้อคิด อย่าทำอะไรให้เกินกำลังตนเอง
6. หมากับเงา
หมาหิวโซตัวหนึ่งแย่งก้อนเนื้อชิ้นหนึ่งมาจากหมาซึ่งตัวเล็กกว่า
มันคาบก้อนเนื้อนั้นมาถึงลำธารแห่งหนึ่ง
ขณะที่มันเดินข้ามสะพานมองลงไปในน้ำก็เห็นเงาของหมาตัวใหญ่ตัวหนึ่งคาบก้อนเนื้อขนาดใหญ่ไว้ในปาก
จึงเกิดความโลภคายก้อนเนื้อและกระโดดลงไปในน้ำหมายจะแย่งเนื้อจากหมาที่เห็นในน้ำซึ่งใหญ่กว่า
ผลที่สุดหมาตัวนี้ก็ต้องอดโซต่อไป
ข้อคิด จงพอใจในสิ่งที่ตนเองมีอยู่
โลภมากลาภหาย
